Hedendaagse kunstenaars worden vaak omschreven als avant-gardistisch.
Avant-garde betekent letterlijk voorhoede. De term werd gebruikt voor een groep soldaten die vooruit werd gestuurd om de boel te verkennen. Tegenwoordig gebruiken we deze term voor voorlopers en vernieuwers. Kunstenaars behoren tot die voorhoede. De meeste kunstenaars hebben daarnaast goeie voelsprieten. Voelsprieten voor de tijdsgeest. Hier reageren ze dan weer op met hun kunstwerken. Kunst kan je dus een kijkje in de toekomst geven. En geeft je de mogelijkheid om meer grip hierop te krijgen.

Impact automatisering op maatschappij in de jaren 50

Een mooie illustratie hiervan is het werk van de Nederlandse kunstenaar Constant Nieuwenhuys (1920-2005). In de jaren vijftig zag hij de samenleving veranderen. Het was vlak na de Tweede Wereldoorlog en alles moest weer worden opgebouwd. Er veranderde veel door de toenemende automatisering. Deze transities en het lezen van het boek ‘Homo Ludens’ uit 1938 van Johan Huizinga vormden voor Constant de basis voor zijn kunstproject ‘New Babylon’.
‘Homo Ludens’ betekent letterlijk ‘spelende mens’. Het boek gaat over het belang van spel voor onze ontwikkeling en het voortbrengen van cultuur. Constant kon zich goed vinden in dit gedachtengoed. En doordat veel van het werk werd geautomatiseerd, was hij ervan overtuigd dat mensen steeds minder zouden gaan werken. Machines zouden langzaamaan onze werkzaamheden overnemen. Er ontstond volgens hem dus meer tijd voor spel en ontplooiing.

Constant, ‘Klein Labyr’, 1959

Constant de visionair

Constant ontpopte zich tot een waar visionair. 20 jaar lang werkte hij aan een andere wereld, een nieuwe samenleving: ‘New Babylon’. Hij presenteerde schetsen over hoe deze nieuwe wereld eruit kon zien. Een wereldwijde stad waar grond collectief bezit is, alle arbeid geautomatiseerd is en de creatieve mens centraal staat. Een wereld zonder grenzen, waar iedereen vrij is om te gaan en staan waar hij wilt. Met alle mogelijkheden tot ontplooiing. De structuur ligt niet vast zoals in onze steden, maar de opbouw wordt steeds aangepast op de ontwikkelingen en behoeften van de bewoners. “Alles moet mogelijk blijven, alles moet kunnen gebeuren, de omgeving wordt gecreëerd door de activiteiten van het leven en niet andersom”. ‘New Babylon’ is één van de meest veelomvattende kunstprojecten van de 20ste eeuw. Het bestaat uit maquettes, schilderijen, tekeningen, films, teksten, lezingen, films en geografische kaarten.

Constant, ‘Gezicht op New Babylonische sectoren’, 1971

‘New Babylon’ grote inspiratie vandaag de dag

Vandaag de dag is ‘New Babylon’ nog steeds een belangrijke inspiratiebron. Juist in deze tijd, die wordt gekenmerkt door een technologische revolutie, biedt dit project handvatten voor reflectie. Want als de robotisering echt doorzet, hoe willen we onze maatschappij dan inrichten? Als we echt minder gaan werken, wat vinden we dan van een basisinkomen? En hoe willen we die vrije uurtjes besteden, hoe stimuleren we ontplooiing in plaats van verveling? Vanwege de actualiteit van dit project besteden twee musea op dit moment aandacht aan dit kunstproject.
Het Gemeentemuseum in Den Haag presenteerde de eerste tentoonstelling van ‘New Babylon’ in 1974. Op dit moment kan je er weer allerlei onderdelen van ‘New Babylon’ bewonderen. Bekijk ter inspiratie de documentaire ‘De oneindige stad – Constants New Babylon’.

Benieuwd naar de experimentele weg die Constant aflegde van Cobra tot ‘New Babylon’- kunstenaar? Ga dan naar het Cobra Museum in Amstelveen!
Beide tentoonstellingen zijn te zien t/m 25 september 2016.

Constant was een visionair en een meester in het ontdekken van nieuwe vergezichten. AimAtArt helpt bedrijven hun eigen vergezichten te verkennen en daardoor grip te krijgen op de toekomst. SHV nodigde ons uit om de kick-off van een driedaagse meeting te verzorgen van het team Sustainovation. Lees de case.